Në botë ka një numër të madh fesh, ndër të cilat më të përhapurat janë Krishterimi, Judaizmi, Islami, Budizmi, Hinduizmi dhe Sikizmi. Këto fe janë përhapur larg zonave ku kanë origjinën, duke sjellë me vete shumë ndjekës në mbarë botën.

Feja mund të përkufizohet si lidhja shpirtërore e një grupi njerëzish me një qenie më të lartë, të shenjtë, domethënë Zotin. Zoti (në sanskritisht “zot i bukës”) është ideja njerëzore e një force të mbinatyrshme, të botës tjetër. Çdo fe nënkupton një mësim pak a shumë të thjeshtë që i referohet thelbit, qëllimit dhe origjinës së gjithçkaje që ekziston. Gjithashtu, çdo fe nënkupton forma të caktuara të bashkësive fetare, si dhe rite të caktuara, veprime rituale që kryhen në vendet e shenjta (kisha, xhami, sinagoga, tempuj…).

Shumica e njerëzve fetarë besojnë në një ose më shumë perëndi. Në judaizëm, krishterim dhe islam, njerëzit besojnë në një zot. Në hinduizëm dhe në fenë japoneze Shinto, besohet në më shumë perëndi. Njerëzit i kanë adhuruar perënditë që nga kohërat e lashta. Ata gjithmonë kanë besuar se bota është krijuar nga ndonjë qenie e padukshme ose disa qenie të tilla. Shumë besime të vjetra bazohen në fuqinë e forcave natyrore, diellit dhe shiut, të cilat janë të nevojshme për origjinën e jetës. Në botën e sotme, fetë ndryshojnë nga njëra-tjetra, por kanë edhe shumë ngjashmëri. Në shumicën e feve, priftërinjtë kryejnë shërbesa fetare dhe japin predikime për besimtarët.

JUDAIZMIN

Judaizmi është feja e popullit hebre. Ata besojnë në një Zot që krijoi Qiellin dhe Tokën. Zoti ka një besëlidhje (kontratë) me çdo njeri që bën një jetë të drejtë. Libri i tyre i shenjtë është Bibla Judaike (Dhiata e Vjetër e Biblës së Krishterë). Pjesa më e rëndësishme e saj është Torah, e cila përmban ligjet e Zotit. Bibla, së bashku me shumë festa hebraike, i kushtohet kujtimit të ngjarjeve në historinë e Izraelit, toka nga e kanë origjinën hebrenjtë. Është zakon që hebrenjtë të mos punojnë ditën e shtunë, të cilën ata e quajnë Sabat. Fjala “sabat” vjen nga gjuha hebraike dhe do të thotë pushim. E shtuna është dita kryesore e adhurimit kur hebrenjtë shkojnë në sinagoga për të marrë pjesë në një shërbim të udhëhequr nga një rabin.

SIKIZMI

Shumica e Sikhëve jetojnë në Punjab, Indi. Qyteti i tyre i shenjtë është Amritsar. Sikët ndjekin mësimet e dhjetë udhëheqësve të quajtur guru (guru është një fjalë Punjabi që do të thotë “njeri i shenjtë”). Guru i parë është themeluesi i Sikhizmit ishte Nanak, i cili lindi si një anëtar i besimit hindu. Guru Nanak besonte se festat dhe ritualet krijojnë ndarje midis njerëzve të feve të ndryshme dhe se e vetmja gjë që ka rëndësi është se si njerëzit sillen dhe në çfarë besojnë. Çdo guru që vinte pas tij ishte zgjedhur posaçërisht për të vazhduar punën e tij. Mësimet e Guru janë regjistruar në librin e shenjtë të Sikhut të quajtur Guru grant ahib. Sikët besojnë në një zot që krijoi universin. Vendi i tyre i adhurimit quhet Gurdwara, që do të thotë “shtëpia e zotit”. Nuk ka priftërinj në sikizëm. Lexuesit, të quajtur grante, udhëheqin shërbimin në Gurdwara, por çdo anëtar i komunitetit fetar mund të flasë gjatë shërbimit.

HINDUIZMI

Hinduizmi është një nga fetë më të vjetra në botë, e cila u shfaq më shumë se 4000 vjet më parë në Indi. Anëtarët e kësaj feje besojnë në një grup idesh të quajtura dharma ose e vërteta. Të gjitha gjallesat kanë një shpirt që rilind shumë herë, si në formë kafshësh ashtu edhe në formë njerëzore. Veprimet (karma) e njerëzve në këtë jetë do të përcaktojnë fatin e tyre në tjetrën. Feja hindu ka shumë perëndi që janë vetëm forma të ndryshme të shpirtit suprem: Brahman. Tre perënditë më të rëndësishme janë Brahma (krijuesi), Vishnu (kujdestari) dhe Shiva (shkatërruesi).Vendi ku anëtarët e fesë hindu luten quhet mandir, por shpesh përdoret edhe emri tempull. Mandirët ekzistojnë në të gjithë botën, kudo ku ka një popullsi hindu dhe janë kryesisht të zbukuruar me relieve dhe statuja. Çdo mandir ka priftin e vet që kryen ritualet dhe kujdeset për imazhet e shenjta të perëndive. Për anëtarët e hinduizmit, lumi Gange, i cili rrjedh përmes Indisë veriore dhe Bangladeshit, është një lumë i shenjtë. Ata besojnë se larja në këtë lumë i pastron mëkatet e tyre të kësaj bote. Miliona nga këta njerëz shkojnë në pelegrinazh në qytetin e shenjtë të Varanasit (i njohur si Benares). Varanasi është një nga qytetet më të vjetra në Indi. Në të, përgjatë bregut të lumit, ka hapa të veçantë, të quajtur ghats, në mënyrë që njerëzit të lahen në Gange. Rrugës për në shtëpi, marrin me vete pak ujë nga lumi si bekim.

Krishterizmi

Të krishterët besojnë në një zot që dërgoi djalin e tij Jezus Krishtin në tokë për të shpëtuar njerëzit nga mëkati duke sakrifikuar jetën e tij. Emri Krisht vjen nga fjala greke që do të thotë i vajosur. Libri i shenjtë i krishterë, Bibla, përmban si Dhiatën e Vjetër ashtu edhe Dhiatën e Re, në të cilat përshkruhet jeta dhe vepra e Jezu Krishtit dhe dishepujve të tij. Jezusi lindi më shumë se 2000 vjet më parë, në Jude, e cila atëherë i përkiste Perandorisë Romake. Ai e kaloi jetën e tij duke u mësuar njerëzve dashuri dhe falje. Ai kishte shumë ndjekës, por edhe armiq mes priftërinjve hebrenj. Ata priftërinj e bindën guvernatorin romak që ta dënonte Jezusin me vdekje me kryqëzim. Por ndjekësit e tij (apostujt) e bartën mesazhin e krishterimit në të gjithë Perandorinë Romake edhe pas vdekjes së Jezusit. Romakët i persekutuan të krishterët për shumë vite, por krishterimi përfundimisht u bë feja zyrtare e perandorisë gjatë sundimit të perandorit Kostandin (274-337).Pas rënies së Perandorisë Romake, krishterimi vazhdoi të përhapet në të gjithë perandoritë e reja që u ngritën në Evropë. . Gjithnjë e më shumë njerëz u konvertuan në krishterim. Sot ka më shumë se një miliard të krishterë në botë. Të krishterët marrin pjesë në dy sakramente, akte që forcojnë marrëdhënien e tyre me Zotin. E para është kungimi i shenjtë (marrja e bukës dhe verës së bekuar), ndërsa sakramenti i dytë është pagëzimi me të cilin njerëzit pranojnë krishterimin si fe, angazhohen të jetojnë sipas mësimeve të Krishtit dhe me anë të të cilit u falen mëkatet e mëparshme. Tri degët kryesore të Krishterimit janë: Katolicizmi, Protestantizmi dhe Ortodoksia.Parimet bazë vlejnë në të tria, por ka disa dallime. Në Kishën Katolike, Papa (nga fjala latine që do të thotë baba) ka autoritetin suprem. Anëtarët e besimit ortodoks besojnë se patriarkët e tyre janë më të lartët. Protestantët besojnë se Bibla është mbi të gjithë dhe mbi gjithçka. Ka shumë festa të krishtera gjatë gjithë vitit, por dy janë më të rëndësishmet: Krishtlindja, e cila feston lindjen e Krishtit dhe Pashkët, kremtimi i besimit të krishterë se Jezusi u ngrit nga të vdekurit dhe u ngjit në qiell.

ISLAMI

Islam do të thotë “nënshtrim ndaj vullnetit të Zotit”. Pasuesit e Islamit quhen muslimanë. Themeluesi i Islamit ishte profeti Muhamed, i cili lindi në Mekë të Arabisë në vitin 570. Ai ishte në një pelegrinazh në malin Hira afër Mekës kur engjëlli Xhebrail iu shfaq për t'i thënë se ekziston vetëm një zot dhe ai është Allahu dhe se ai, Muhamedi, duhet të bëhet profet i Allahut dhe të predikojë vullnetin e Zotit. Profeti Muhamed filloi të predikonte, por në fillim njerëzit nuk besuan në atë që ai u thoshte. Pelegrinët që vinin në Mekë i sollën të ardhurat këtij qyteti dhe njerëzit nuk donin që kjo të ndryshonte. Në vitin 622, profeti Muhamed dhe pasuesit e tij u detyruan të iknin nga Meka në qytetin e Jethribit, i cili më vonë u quajt Medina (qyteti i profetëve). Ky fluturim, i quajtur Hixhra, shënoi fillimin e kalendarit islamik. Profeti Muhamed vazhdoi predikimet e tij në Medine. Ai tha se Allahu i tha atij që njerëzit duhet të jetojnë së bashku në paqe dhe të mos kenë zënka ndërfisnore. Fjalët e Allahut, të cilat profeti Muhamed ua përcolli njerëzve, janë të shkruara në librin e shenjtë, Kuranin, të cilit duhet t'i përmbahen të gjithë muslimanët. Për muslimanët, Islami është një mënyrë jetese. Ai bazohet në 5 rregulla, ose shtylla. Së pari, nuk ka zot tjetër përveç Allahut dhe Profeti Muhamed është i dërguari i tij. Së dyti, Allahu duhet të falet pesë herë në ditë. Së treti, lëmoshë duhet t'u jepet të varfërve të paktën një herë në vit. Së katërti, muslimanët duhet të agjërojnë mes mëngjesit dhe mbrëmjes, veçanërisht gjatë muajit të agjërimit, pra Ramazanit. Së fundi, muslimanët duhet të bëjnë pelegrinazh në Mekë të paktën një herë në jetën e tyre. Myslimanët i luten Zotit në xhami dhe thirren në namaz pesë herë në ditë në kohën e shkruar në Kuran. Një udhëheqës fetar quhet imam. Gjatë namazit në xhami, besimtarët qëndrojnë në rreshtat e parë pas imamit. Burrat dhe djemtë qëndrojnë së bashku, dhe gratë dhe vajzat, gjithashtu bashkë, por të ndarë nga burrat. Të gjithë shikojnë imamin dhe përsërisin atë që ai bën. Për muslimanët, dita më e rëndësishme është dita e xhuma. Pastaj mblidhen në xhami për të dëgjuar hytben e imamit dhe ai tubim quhet salat-ul-xhumu'ah. Në Islam festohen dy festa kryesore fetare. E para është Fitër Bajrami, festa e agjërimit të suksesshëm gjatë muajit të Ramazanit. Ramazani është një periudhë agjërimi dhe lutjeje që zgjat një muaj dhe i referohet kohës kur engjëlli Gabriel iu shfaq profetit Muhamed. Me daljen e hënës së re në fund të Ramazanit, fillon festa treditore e Fitër Bajramit. Festa e dytë është Kurban Bajrami, festa e Kurbanit, e cila festohet në fund të Haxhit ose pelegrinazhit. Kalendari islamik bazohet në ndryshimet e hënës, kështu që festat myslimane bien në një datë të ndryshme çdo vit.

Në Ballkan, çështja e fesë është ende një çështje shumë e ndjeshme, ku edhe një fjali e keqinterpretuar mund të çojë, dhe/ose fatkeqësisht, të çojë në konflikt midis dy ose më shumë njerëzve. Në shumicën e rasteve, me një dialog të hapur dhe të sinqertë, shumica e konflikteve të përmendura as nuk do të ndodhnin. Megjithatë, sfida është se një numër i konsiderueshëm njerëzish nuk dinë mjaftueshëm për fenë e tyre, aq më pak për fenë e të tjerëve, si rezultat i së cilës çdo përpjekje për të shprehur qëndrimin e kundërt fetar në raport me bashkëbiseduesin shpie në një ndjenjë të duke u kërcënuar, debatuar, grindje dhe, natyrisht, pothuajse në mënyrë të pashmangshme, fyerje për arsye fetare.

Megjithatë, ajo që shumica e njerëzve harrojnë është se për të gjitha dallimet ka shumë më tepër ngjashmëri midis feve. Siç thuhet në të gjithë tekstin, në një mënyrë ose në një tjetër çdo fe e vërtetë mëson për respektin, ndershmërinë, mirëkuptimin, dhënien e ndihmës dhe mbështetjes, ndjeshmërinë… A jemi vërtet kaq të ndryshëm apo dallimet ekzistuese janë thelluar qëllimisht për të larguar vëmendjen nga problemet reale?

Përkatësia fetare është çështje personale e çdo individi dhe besimtarët e vërtetë nuk rrezikojnë askënd duke praktikuar besimin e tyre.

Teksti është krijuar në kuadër të projektit “Jeta ndërkulturore e fëmijëve në Ulqin”, i cili realizohet nga Shoqata për Mbështetjen e Fëmijëve dhe të Rinjve “DRUG” me mbështetjen e Fondit për Mbrojtjen dhe Realizimin e të Drejtave të Minoriteteve. Qëndrimet e shprehura dhe përmbajtja në tekst janë përgjegjësi vetëm e autorit dhe nuk shprehin domosdoshmërisht qëndrimet e Fondit për Mbrojtjen dhe Realizimin e të Drejtave të Pakicave.